Hazar ve Ortadoğu gaz kaynaklarını Avrupa’ya iletecek Nabucco Doğalgaz Boru Hattı Projesi’nde hükümetler arası anlaşma, pazartesi günü Ankara’da imzalandı. Türkiye’nin enerjide Rusya’ya bağımlılığını azaltacak 3 bin 300 kilometre uzunluğundaki hattın 2.000 kilometresi Türkiye’den geçecek ve toplanan verginin yaklaşık yüzde 60’ı Türkiye’de kalacak.

Bu da yıllık 400?450 milyon euro gelir anlamına geliyor. Projeye 2010’da başlanacak ve 2014 yılına kadar tamamlanacak. Boru hattının inşa aşamasında Türkiye’ye 4,5 milyar euro yatırım yapılması beklenirken, binlerce kişiye de iş imkânı sağlanacak.

Ankara’da beş geçiş ülkesi Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya tarafından başbakan düzeyinde imzalanan anlaşmada vergi gelirlerinin dağıtımı konusu da yer aldı. İmza törenine üst düzey katılımın olduğu ve Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso’nun da Ankara’da olması önemliydi. Yıllık doğalgaz tüketimi 17?18 milyar metreküp olan Romanya adına imzayı Başbakan Emil Boc attı. Romen başbakana Ekonomi Bakanı Adriean Videanu ile projenin Romanya ortağı Transgaz’ın genel müdürü Ioan Rusu da eşlik etti. İmzadan sonra Romanya Başbakanı Emil Boc, Türk hükümeti başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve Amerika’nın Avrasya gözlemcisi Richard Morningstar ile ikili görüşme yatı.

Tedarikçi olabilecekler arasında imzaya Türkmenistan’dan da bir bakan geldi. “Nabucco asrın projesi” diyen üst düzey bir hükümet yetkilisi, hattın hem küresel hem de bölgesel birçok olumlu katkı yapacağını vurguladı. Diplomatik kaynaklar törene Rusya, Irak ve Katar’ın da davet mektubu gönderildiğini, ancak hatta gaz vermeye hazır olduğunu açıklayan İran’ın “konjonktürel şartlar” nedeniyle davet edilmediğini açıkladılar. İran’ın davet edilmesi önündeki en büyük engelin nükleer programı olduğunu, ancak önümüzdeki dönemde değişen şartlarda İran gazının da tedarikçiler arasında yer alabileceğini ifade ettiler.

Pazartesi atılan imzalar aynı zamanda Türkiye’nin Avrupa gaz sistemine entegre olması anlamına geliyor. Kriz durumlarında Türkiye’nin doğudan gaz çekememesi halinde batıdan gaz almasına ilişkin düzenlemenin de yer aldığı anlaşmanın imzalanmasıyla hattın kredibilitesi arttı. Nabucco görüşmelerini baştan beri yürüten Türk Dışişleri, hiç kimseye rakip olarak görmedikleri boru hattına Rusya ve İran dahil, konjonktür uygun olduğu sürece, Azerbaycan, Gürcistan, Suriye, Mısır ve Türkmenistan gibi ülkelerden gaz sağlanabileceğini kaydediyor. Türkiye’nin “kendi gaz ihtiyacı ve enerji güvenliğinin sağlanması” amacına göre hattan geçecek gazın yüzde 15’ini çekmesi talebinin olduğunu, ancak bunun hükümetlerarası anlaşmaya girecek bir unsur olarak taraflarla hiç konuşulmadığını söyleyen bir dışişleri yetkilisi, “Yüzde 15 bir araç ama başka imkânlar da var.” dedi. Hattın ortakları adına bölgede tedarik görüşmelerini yapacak olan Kafkasya Geliştirme AŞ’nin kurulmasının da benimsendiğini kaydeden yetkili, boru hattına paralel yürüyecek bu oluşumun Türkiye’nin daha iyi fiyattan ve şartlarda Nabucco’dan gaz almasına imkân sağlayabileceğini belirtti.

Türkiye’nin yüzde 15 talebinde uzlaşı sağlandı

Avrupa Birliği’nin Rus gazına bağımlılığını azaltmayı amaçlayan Nabucco boru hattında Türkiye’nin yüzde 15’lik gaz ısrarı konusunda bir ‘uzlaşı’ya varıldı. Financial Times gazetesi, gazın yüzde 15’lik kısmının yerine Türkiye’ye gaz tedarik güvenliği konusunda başka garantiler sözünün verildiğini, Türkiye’nin AB’deki gaz stoklarına başvurabileceği belirtilerek, “Bir Türk hükümet kaynağı, ülkenin, hükümetlerarası anlaşmanın bir parçası olarak o taahhütte ısrar etmeyeceğini söyledi.” diye yazdı. Financial Times, Nabucco anlaşmasının imzalanmasından önce “Yeni İpek Yolu” olarak adlandırıldığı boru hattı için şöyle dedi: “Çok iddialı proje, siyasi kavgalar ile baltalandı. Boru hattının başlayacağı Türkiye de, Nabucco gazından yüzde 15’ini talep etti. Ancak şimdi kilitlenmeyi çözecek bir uzlaşı bulundu ve Türkiye, Nabucco’nun ilerlemesi için gerekli hükümetlerarası anlaşmayı imzalayacak.” Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) Başkanı Hasan Kanbolat da, Avrupa Birliği’nin Nabucco Projesi’nde Türkiye’yi “pasif transit ülke” konumuna getirmek istediğine dikkat çekerek Türkiye’nin Nabucco doğalgazının yüzde 15’ini alma talebinden vazgeçmemesini istedi.

Türkmenistan ve Azerbaycan’dan Nabucco’ya destek

Nabuccco’da imzaların atıldığı saatlerde doğalgaz tedarikçisi ülkeler arasında yer alan Türkmenistan’dan projeye açık destek geldi. Türkmenistan Devlet Başkanı Berdimuhamedov, Nabucco projesinin hayata geçirilmesi için doğalgaz satmaya hazır olduklarını açıkladı. Cuma günkü bakanlar kurulu toplantısında Berdimuhamemdov, ‘Halihazırda ülkemizde ticaret için fazladan biriken doğalgazı, tüketicilere kendi sınırımızda vermek şartıyla satmaya hazırız.’ şeklinde konuştu. Orta Asya’nın doğalgaz zengini Türkmenistan’ın 24,6 trilyon metreküp doğalgaz, 20,8 milyar ton petrol rezervi olduğu tahmin ediliyor. Geçen yıl ülke genelinde 70,5 milyar metreküp doğal gaz üretilerek, 47 milyar metreküpü ihraç edildi. 2009 yılında ise, 75 milyar metreküp doğal gaz üretilmesi hedeflenirken, bunun 51 milyar metreküpünün yurtdışına satılması planlanıyor. Türkmen doğalgazının en büyük müşterisi Rusya. Yaklaşık 10 milyar metreküp doğalgazı da İran satın alıyor. Çalışmaları devam eden Türkmenistan?Çin boru hattının tamamlanması ile yılda 40 milyar metre küp Türkmen doğalgazı Çin’e satılacak.

Öte yandan Türkiye ile Azerbaycan arasında doğalgaz alım fiyat ve miktarlarının masaya yatırıldığı toplantı için Ankara’ya gelen Azerbaycan petrol ve doğalgaz şirketi SOCAR Başkanı Revnak Abdullayev, siyasî olarak Nabucco projesine destek verdiklerini açıkladı. Azerbaycan’ın elinde 30 ile 50 milyar mettreküplük doğalgaz stoğu olduğuna vurgu yapan Abdullayev şu değerlendirmede bulundu: ‘Rusya’ya giden boru hatlarını, Nabucco’nun kuracağı boru hatlarını, Gürcistan ve İran’la ülkesi arasındaki bağlantılı boru hatlarını dolduracak doğalgaz kaynak ve rezervlerine sahibiz. Bunlar arasında Rusya öncelikli diye bir anlayışımız yok. Hangi projenin fizibilitesi bizim için daha uygunsa onu ön plana çıkarıyoruz.’

İSMİNİ, VERDİ’NİN OPERASINDAN ALDI

Proje adını İtalyan besteci Guiseppe Verdi’nin ‘Nabucco’ adlı operasından alıyor. Babil Kralı Nabukadnezar tarafından topraklarından sürülen Yahudileri anlatan opera, Kudüs’te geçiyor. Boru hattının ortakları eşit hisse ile BOTAŞ (Türkiye), Bulgargaz (Bulgaristan), Transgaz (Romanya), MOL (Macaristan), OMV (Avusturya ve RWE (Almanya). Anlaşmaya hattın sınırlarından geçeceği ülkeler imza koyarken, konsorsiyumun diğer üyesi Almanya transit rolü olmadığı için imza koymayacak. 2002’de gündeme gelen projede bir süre duraklama dönemi yaşanmıştı. Geçen yıl sonuna doğru Rusya ile Ukrayna arasında yaşanan doğalgaz krizi ve Ukrayna’nın ocaktan itibaren gaz akışına izin vermemesi, yıllık doğalgaz ihtiyacı 150 milyar metreküp olan Avrupa’nın kış ortasında soğukta kalmasına neden olmuştu. Avrupa Birliği Komisyonu, doğalgazda kaynak çeşitliliği sağlanması ve Rusya’ya olan bağımlılığın azaltılması için Nabucco projesinin hızlandırılmasında rol oynadı.